© Adam Kagan. Artykuł udostępniony na licencji CC BY-SA 4.0
W polskim rolnictwie istnieje nieliczna zbiorowość przedsiębiorstw rolnych (gospodarstw rolnych) osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej. Celem badania omawianego w artykule jest ocena konkurencyjności przedsiębiorstw rolnych w warunkach postępujących zmian platformy konkurencji. Oceny dokonano na podstawie wyników przeprowadzonej analizy finansowej. Z uwagi na złożoność problemu pomiaru konkurencyjności w badaniu zastosowano schemat, w którym ograniczono się do określenia wielkości korzyści uzyskiwanych przez właścicieli przedsiębiorstw rolnych i poziomu bezpieczeństwa finansowego działalności gospodarczej. Źródłem danych wykorzystanych w badaniu były udostępnione przez Główny Urząd Statystyczny zagregowane wyniki finansowe za lata 2014–2021 przedsiębiorstw rolnych zobligowanych do przekazywania sprawozdań statystycznych.
Stwierdzono, że badana zbiorowość systematycznie się zmniejsza i że ta tendencja będzie się utrzymywała. Jednocześnie badane przedsiębiorstwa rolne jako całość były w analizowanym okresie odporne na zmiany zachodzące w otoczeniu makroekonomicznym, a jedynie poszczególne grupy i klasy wyodrębnione ze względu na ukierunkowanie produkcyjne okazały się wrażliwe na szoki występujące w danej branży. Duże problemy finansowe i brak konkurencyjności stwierdzono zwłaszcza w gospodarstwach sadowniczych i ukierunkowanych na chów i hodowlę świń.
konkurencyjność, przedsiębiorstwo rolne, bezpieczeństwo finansowe, ukierunkowanie produkcyjne, analiza finansowa
Q13, Q14, Q18
Adamski, M. (2017). Kondycja ekonomiczno-finansowa rolniczych spółdzielni produkcyjnych w Polsce. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 19(4), 9–14. http://dx.doi.org/10.5604/01.3001.0010.5157.
Błąd, M. (2019). Gospodarowanie ziemią rolniczą w Polsce w latach 2000-2018. Wieś i Rolnictwo, (4), 109–140. https://doi.org/10.53098/wir042019/06.
Bocian, M., Malanowska, B. (2022). Wyniki Standardowe 2020 uzyskane przez gospodarstwa rolne osób fizycznych uczestniczących w Polskim FADN. Część II: Analiza Wyników Standardowych.
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. http://fadn.pl/wp-content/uploads/2020/06/Wyniki_ind_cz2_2020.pdf.
Dzun, W. (2017). Gospodarstwa rolne o obszarze do 1 ha w procesie przemian systemowych i integracji z UE. Wieś i Rolnictwo, (1), 23–48. https://doi.org/10.53098/wir012017/02.
Escalante, C. L., Barry, P. J. (2002). Business Growth Strategies of Illinois Grain Farms. Agricultural Finance Review, 62(1), 69–79. https://doi.org/10.1108/00214890280001130.
Escalante, C. L., Turvey, C. G., Barry, P. J. (2009). Farm business decisions and the sustainable growth challenge paradigm. Agricultural Finance Review, 69(2), 228–247. https://doi.org/10.1108/00021460910978706.
Flak, O., Głód, G. (2012). Konkurencyjni przetrwają. Difin.
Franc-Dąbrowska, J. (2017). Luminarze finansów agrobiznesu, stan obecny i perspektywy. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, (119), 65–85. https://doi.org/10.22630/EIOGZ.2017.119.26.
Główny Urząd Statystyczny. (2017). Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2017. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-rolnictwa-2017,6,11.html.
Główny Urząd Statystyczny. (2020). Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2019. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-rolnictwa-2019,6,13.html.
Główny Urząd Statystyczny. (2021a). Powszechny Spis Rolny 2020. Raport z wyników. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rolnictwo-lesnictwo/psr-2020/powszechny-spis-rolny-2020-raport-z-wynikow,4,1.html.
Główny Urząd Statystyczny. (2021b). Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2021. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-statystyczny-rolnictwa-2021,6,15.html.
Gorynia, M. (2000). Luka konkurencyjna w przedsiębiorstwach a przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Gospodarka Narodowa, (10), 48–67. https://doi.org/10.33119/GN/113983.
Grupa BST. (2022). Polska wieś i rolnictwo 2021. https://www.gov.pl/web/rolnictwo/polska-wies-i-rolnictwo.
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. (2018). Ranking 300 najlepszych przedsiębiorstw rolnych w 2016 roku. http://ierigz.waw.pl/publikacje/poza-seria/21766,0,3,0,ranking-300-najlepszych-przedsiebiorstw-rolnych-w–2016-roku.html.
Józwiak, W. (red.). (2014). Efektywność, koszty produkcji i konkurencyjność polskich gospodarstw rolnych obecnie i w perspektywie średnio- oraz długoterminowej. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. http://ierigz.waw.pl/publikacje/raporty-programu-wieloletniego–2011–2014/nr-144-efektywnosc-koszty-produkcji-i-konkurencyjnosc-polskich-gospodarstw-rolnych-obecnie-i-w-perspektywie-srednio-oraz-dlugoterminowej.
Józwiak, W., Kagan, A. (2008). Gospodarstwa towarowe a gospodarstwa wielkotowarowe. Roczniki Nauk Rolniczych. Seria G, 95(1), 22–30. http://old.wne.sggw.pl/czasopisma/pdf/RNR_2008_T95_z1.pdf#page=22.
Józwiak, W., Ziętara W., Zieliński, M., Adamski, M., Mirkowska, Z., Sobierajewska, J. (2022). Konkurencyjność polskich gospodarstw rolniczych z uwzględnieniem środowiska przyrodniczego i klimatu (I). Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. http://ierigz.waw.pl/publikacje/studia-i-monografie/nr-195-konkurencyjnosc-polskich-gospodarstw-rolniczych-z-uwzglednieniem-srodowiska-przyrodniczego-i-klimatu-(i).
Juchniewicz, M., Kambo, K. (2022). Wyniki Standardowe 2020 uzyskane przez gospodarstwa rolne osób prawnych uczestniczących w Polskim FADN. Część II: Analiza Wyników Standardowych. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. http://fadn.pl/wp-content/uploads/2020/06/Wyniki_prawne_2020_czesc2.pdf.
Kagan, A. (2009). Efektywność funkcjonowania wielkoobszarowych gospodarstw rolnych po integracji z Unią Europejską. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. http://ierigz.waw.pl/publikacje/raporty-programu-wieloletniego–2005–2009/823,2,3,0,a2FnYW4=.html.
Kagan, A. (2013). Stan i perspektywy wielkotowarowych przedsiębiorstw rolnych w Polsce. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. http://ierigz.waw.pl/publikacje/poza-seria/1379329516.
Kagan, A. (2016). Wybrane prawne determinanty konkurencyjności wielkotowarowych przedsiębiorstw rolnych. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. http://ierigz.waw.pl/publikacje/poza-seria/20120,2,3,0,a2FnYW4=.html.
Kagan, A. (2018). Procesy dostosowawcze wielkotowarowych gospodarstw rolnych w kontekście średniookresowego przeglądu WPR oraz polityki klimatyczno-środowiskowej UE. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. http://www.ierigz.waw.pl/publikacje/poza-seria/procesy-dostosowawcze-wielkotowarowych-gospodarstw-rolnych-w-kontekscie-sredniookresowego-przegladu-wpr-oraz-polityki-kilmatyczno-srodowiskowej-ue.
Kołoszycz, E., Świtłyk, M. (2019). The production and economic results of dairy farms belonging to the European Dairy Farmers in 2016. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej. Problems of Agricultural Economics, (1), 88–105. https://doi.org/10.30858/zer/104636.
Kulawik, J. (red.). (2009). Analiza efektywności ekonomicznej i finansowej przedsiębiorstw rolnych powstałych na bazie majątku WRSP. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. http://ierigz.waw.pl/publikacje/poza-seria/1314191260.
Kulawik, J., Płonka, R. (2019). Finanse i ekonomika gospodarstw osób fizycznych. W: J. Kulawik (red.), Finansowe i fiskalne uwarunkowania poprawy efektywności, zrównoważenia i konkurencyjności polskiego rolnictwa (s. 9–30). Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/18060/pw-99.pdf?sequence=1.
Kulawik, J., Płonka, R., Wieliczko, B. (2020). Changes in the income situation of agricultural holdings in the light of the Polish FADN observations from 2004–2018. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej. Problems of Agricultural Economics, (4), 108–134. https://doi.org/10.30858/zer/130053.
Mańko, S., Sobczyński, T., Sass, R. (2008). Zmiany poziomu zrównoważenia płynności finansowej w gospodarstwach rolniczych UE w latach 1989–2005. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, (64), 5–22. http://old.wne.sggw.pl/czasopisma/pdf/EIOGZ_2008_nr64.pdf#page=5.
Moroz, M. (2003). Konkurencyjność przedsiębiorstwa – pojęcie i pomiar. Gospodarka Narodowa, (9), 40–57. https://doi.org/10.33119/GN/113800.
Nowak, E. (2008). Analiza sprawozdań finansowych. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Pawłowska-Tyszko, J., Osuch, D., Płonka, R. (2022). Wyniki Standardowe 2020 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN. Część II: Analiza Wyników Standardowych. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. http://fadn.pl/wp-content/uploads/2022/01/WS_2020_Polska_cz2.pdf.
Płonka, R. (2021). Sytuacja dochodowa oraz poziom wsparcia publicznego towarowych gospodarstw rolnych w wybranych krajach UE. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 66(12), 24–53. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.5594.
Poczta, W., Średzińska, J., Mikołajczyk, P. (2018). Sytuacja finansowa gospodarstw ogrodniczych w Unii Europejskiej – ujęcie syntetyczne. Roczniki SERIA, 20(5), 167–172. https://doi.org/10.5604/01.3001.0012.6703.
Polska Klasyfikacja Działalności 2007 (b.r.). Schemat klasyfikacji. http://stat.gov.pl/Klasyfikacje/doc/pkd_07/pdf/2_PKD–2007-schemat_2.pdf.
Pomykalska, B., Pomykalski, P. (2007). Analiza finansowa przedsiębiorstw. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz.U. nr 251, poz. 1885, ze zm.).
Skarżyńska, A. (2019). Sytuacja ekonomiczna gospodarstw specjalizujących się w uprawach polowych w Polsce na tle wybranych krajów UE. Problemy Rolnictwa Światowego, 19(2), 162–173. https://doi.org/10.22630/PRS.2019.19.2.32.
Strzelecka, A., Kurdyś-Kujawska, A., Zawadzka, D. (2019). Kapitał obcy a potencjał wytwórczy i wyniki produkcyjno-ekonomiczne towarowych gospodarstw rolnych. Problemy Rolnictwa Światowego, 19(1), 110–119. https://doi.org/10.22630/PRS.2019.19.1.10.
Ustawa z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. nr 2016, poz. 585).
Wędzki, D. (2006). Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego. Wolters Kluwer.
Wrzaszcz, W. (2017). Wyniki produkcyjno-ekonomiczne gospodarstw rolnych oddziałujących w różnym zakresie na środowisko przyrodnicze. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, (2), 3–31. https://doi.org/10.30858/zer/83018.
Ziętara, W. (2017). Pozycja konkurencyjna polskich gospodarstw rolnych z uwzględnieniem typów rolniczych. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 19(3), 319–324. http://doi.org/10.5604/01.3001.0010.3270.
